Barlow- en Shapleylenzen

Meer brandpuntsafstand en een hogere vergroting? Met een Barlow-lens kan dat, maar wanneer is het zinvol en wanneer niet?

Een Barlow-lens is een optisch onderdeel dat tussen het oculair en de focuser wordt geplaatst. Binnenin bevindt zich een minuslens die de brandpuntsafstand van de telescoop kunstmatig vergroot. Vaak is de Barlow-lens niet een enkele lens, maar een systeem van lenzen om de kleurfout te verminderen. In dit geval wordt de lens vaak een achromatische Barlow-lens genoemd. De standaardlenzen hebben een verlengingsfactor van twee.

De werking van zo'n lens kan het beste aan de hand van een voorbeeld worden uitgelegd: laten we eens naar een 200/1000mm Newton-reflector kijken, zoals de Omegon Advanced telescoop. We gebruiken een oculair met een brandpuntsafstand van 6mm. De vergrotingsformule resulteert in een 166-voudige vergroting. Met een factor van 2 wordt de brandpuntsafstand van de telescoop van 1000mm tot 2000mm verlengd. Bij hetzelfde oculair resulteert dit in een verdubbeling van de vergroting van ruim 330 maal.

Met één oculair en één Barlow-lens bereikt u dus twee verschillende vergrotingen. Natuurlijk heeft u een veel groter gradatiebereik als u meerdere oculairs en een Barlow-lens bezit.

Een barlow-lens is een extra onderdeel dat lenzen bevat. Elke lens weerkaatst het licht op de optische vlakken en absorbeert het daarnaast in het lensmateriaal. Hierdoor bereikt minder licht het oog. Daarom moet u overwegen wanneer een Barlow-lens zinvol is. Indien mogelijk moet het niet worden gebruikt als vervanging voor een goed oculair. Intussen zijn er lenzen van hoge kwaliteit die een goed beeld geven. Maar deze barlow-lenzen zijn meestal in de iets hogere prijsklasse. Een ander gebied waar de lenzen nuttig kunnen worden gebruikt is planeetfotografie.

Op dit gebied van de astrofotografie zijn Barlow-lenzen zelfs noodzakelijk. Aangezien u vaak planeten fotografeert met astro-camera's, is het zinvol een Barlow-lens met een hoge verlengingsfactor aan te schaffen. Deze lenzen zijn verkrijgbaar met een factor 3x of 5x.

Naast Barlow-lenzen zijn er ook lenzen die de brandpuntsafstand van de telescoop verkorten. In het verleden werden ze vooral Shapley-lenzen genoemd, maar tegenwoordig noemen we ze "reducers". Terwijl een minus-lens bij Barlow-ontwerpen voor het verlengingseffect zorgt, werkt een reducer in de andere richting. Hij is uitgerust met een plus-lens en het effect daarvan doet de brandpuntsafstand van de telescoop afnemen. Vaak bestaat deze component uit een combinatie van verschillende lenzen.

Zinvol worden deze lenzen meestal ingezet in Cassegrain-telescopen en hun varianten zoals Schmidt-Cassegrain of Maksutov-Cassegrain. Deze systemen hebben allemaal een relatief lange brandpuntsafstand. De brandpuntsverhouding is meestal 1:10 of zelfs meer.

Een 250 mm Schmidt-Cassegrain-telescoop heeft een brandpuntsafstand van 2.500 mm bij een brandpuntsverhouding van 1:10. Dit kan te veel zijn voor bepaalde doeleinden. Aangezien deze brandpuntsafstand in fotografisch opzicht zeer kleine beeldvelden oplevert, zou u zonder een reducer geen kans hebben om objecten met een groot oppervlak op de chip van de camera vast te leggen. Er zijn echter geen universele reducers. Ze zijn meestal voor specifieke telescopen ontworpen. Een nadeel waar men tegenaan loopt is grotere aberraties en mogelijke vignettering (lichtafval) op de foto.